Er verschijnen regelmatig onderzoeken naar vluchtelingen en werk. Wetenschappelijke inzichten kunnen ons helpen in ons werk. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om de literatuur op dit gebied bij te houden. De komende maanden vat onze collega Sam van Grondelle daarom de belangrijkste inzichten samen in een reeks blogs. De reeks dient ook als een uitnodiging tot reflectie: wat betekenen deze inzichten uit de wetenschap voor jou en jouw werk met vluchtelingen? Dit is de eerste in de reeks. Het onderwerp van deze maand: het belang van het organisatieperspectief als het gaat om de inclusie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt.

Het eerste artikel dat ik bespreek is geschreven door Lee e.a. (2020), onderzoekers uit de managementwetenschappen. Zij trekken de vergelijking met het glazen plafond en stellen dat er sprake is van een ‘canvas plafond’ voor vluchtelingen: een structurele en extreme vorm van marginalisatie op arbeidsmarkt.

In het artikel Unveiling the canvas ceiling: a multidisciplinary literature review of refugee employment and workforce integration, brengen Lee e.a. inzichten met betrekking tot dit onderwerp uit verschillende wetenschappelijke disciplines samen. Zij zagen de versnippering van informatie over de verschillende disciplines als belemmering voor management wetenschappers die met dit onderwerp aan de slag willen. En stellen zichzelf de volgende basale vraag: wat zijn de factoren die de integratie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt belemmeren? Zij komen hierbij tot de conclusie dat een samenspel van institutionele , organisationele en individuele factoren van negatieve invloed is op het vinden van werk in overeenstemming met eerdere (werk)ervaringen van vluchtelingen, het behouden van werk en de ontwikkeling van hun professionele carrière. De factoren versterken elkaar onderling en vormen gezamenlijk een moeilijk te doorbreken geheel: de ‘canvas ceiling’ (‘canvas’ verwijst naar het materiaal van tenten in vluchtelingenkampen).

Publiek beeld werkt door op de werkvloer

De onderzoekers laten zien dat het sociaal politieke klimaat in een land doorwerkt op organisatieniveau en individueel niveau. Zo kunnen bijvoorbeeld het wervingsproces of de interventies gericht op de inclusie van vluchtelingen op de werkvloer beïnvloed worden door het publieke beeld rond vluchtelingen. De stereotiepe opvattingen die voortkomen uit dit publieke beeld werken door tot op de werkvloer, ook bij individuele werknemers. Vluchtelingen kunnen veelal niet voldoen aan de gestelde norm binnen een organisatie. Individuele factoren als de beheersing van de Nederlandse taal, de kennis over de gang van zaken in het Nederlandse bedrijfsleven en het ontbreken van (voor werk relevante) sociale netwerken worden hierbij aangehaald. De combinatie leidt volgens de onderzoekers tot een structurele barrière voor vluchtelingen die op zoek zijn naar werk of pogingen ondernemen om aan hun professionele carrière te werken.

Deze barrière, het canvas plafond, zorgt ervoor dat vluchtelingen vaak uitkomen bij banen die niet in overeenstemming zijn met hun eerdere (werk)ervaringen of überhaupt niet aan het werk komen. Het herhaaldelijk stuiten op dit canvas plafond leidt er niet zelden toe dat vluchtelingen het vertrouwen verliezen in de invloed die zij zelf hebben op hun professionele ontwikkeling.

Vicieuze cirkel

En vervolgens zitten mensen klem. Zonder werk, of met veelal laagbetaald en / of onzeker werk, vaak onder het professionele niveau dat men had in het land van herkomst. Er ontstaan weinig nieuwe mogelijkheden voor vluchtelingen om vaardigheden aan te leren of om ervaringen op te doen die hen verder zouden kunnen helpen op de arbeidsmarkt. Hoe langer vluchtelingen zich in deze positie bevinden hoe groter hun sociaal economische achterstand wordt ten opzichte van de rest van Nederland. En dit houdt vervolgens weer het heersende beeld rondom vluchtelingen in stand. De marginalisatie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt kan hierdoor leiden tot een vicieuze cirkel.

De verantwoordelijkheid voor het doorbreken van deze cirkel wordt grotendeels bij de vluchteling gelegd: hij of zij moet zich ontwikkelen om hogerop te komen. Door bijvoorbeeld taalcursussen of Nederlands onderwijs te volgen. Hoewel dit in de huidige situatie zeker meespeelt, wordt daarbij vaak voorbijgegaan aan de andere belemmerende factoren en andere actoren die bijdragen aan het canvas plafond; de vraag welke maatregelen het Nederlands bedrijfsleven kan nemen om meer inclusief te worden ten opzichte van mensen met een vluchtelingenachtergrond wordt bijvoorbeeld nog weinig gesteld.

Gebrek aan organisatieperspectief in de wetenschap

Lee en haar collega’s trekken aan het eind van hun overzicht een soortgelijke conclusie voor wat betreft de wetenschap. Namelijk dat het merendeel van het onderzoek naar dit onderwerp zich richt op het institutionele (bijv: nationaal beleid) of individuele niveau (veronderstelde kenmerken van de vluchteling die de integratie belemmeren/ bevorderen). Zij stellen dat het opmerkelijk is hoe weinig onderzoek er is gedaan naar de rol van werkgevers. Zij suggereren dat er onderzoek gedaan kan worden naar de beweegredenen van werkgevers voor de betrokkenheid bij dit onderwerp; de effectiviteit van het diversiteit- en inclusie beleid; of de werkwijzen en initiatieven om vluchtelingen te integreren in de organisatie. Inzichten uit onderzoek naar de kansen en belemmeringen op organisatieniveau moeten houvast bieden voor werkgevers die een actieve bijdrage willen leveren aan het tegengaan van de marginalisatie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt.

Food for thought

Op basis van dit alles zou de lezers van deze blog willen oproepen om na te denken over de vraag hoe het zit met het beeld rond vluchtelingen bij jou op de werkvloer en de invloed van dit beeld op de kansen en belemmeringen voor vluchtelingen talenten in jouw organisatie. Wil je hier meer over weten of jouw ervaringen delen? Neem contact op met de Refugee Talent Hub, wij praten er graag over door.

Mijn volgende blog gaat in op het artikel Failed promise of equality: Iranian women’s integration in the Netherlands van prof. Halleh Ghorashi (2020). Aan de hand van dit artikel zal ik verder ingaan op de totstandkoming van het beeld rondom vluchtelingen in Nederland.

Literatuur

Lee, E. S., Szkudlarek, B., Nguyen, D. C., & Nardon, L. (2020). Unveiling the Canvas Ceiling: A Multidisciplinary Literature Review of Refugee Employment and Workforce Integration. International Journal of Management Reviews, 00, 1–24.

Sam van Grondelle - Student Research Master: Societal Resilience - VU