Participatiewet

De meeste statushouders zonder werk hebben een bijstandsuitkering en vallen daarom onder de Participatiewet(1). Dit houdt in dat zij aantoonbaar inspanning moeten leveren om aan werk te komen en een passend aanbod van werk moeten accepteren. De Participatiewet delegeert de verantwoordelijkheid, voor de ondersteuning van statushouders bij het vinden van werk, naar de gemeenten.

Inburgeringswet 2.0

De meeste statushouders, met uitzondering van kinderen en pensioengerechtigden, en afhankelijk van hun nationaliteit, zijn verplicht in te burgeren. Komt een statushouder uit een ander werelddeel, dan is de kans groot dat deze moet inburgeren, de taal leren en de Nederlandse samenleving leren kennen. Daarom moeten statushouders het inburgeringsexamen of staatsexamen Nederlands halen. Doel hiervan is economische zelfstandigheid.

Knelpunten bij het vinden en behouden van werk

Begin 2022 werd een nieuwe Inburgeringswet van kracht die van toepassing is op nieuwe asielaanvragen. Deze wet houdt rekening met verschillende knelpunten bij het vinden en behouden van werk. Zo concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau dat een Nederlands diploma en het volgen van onderwijs in Nederland een positief effect hebben op de arbeidsmarktpositie. Ook hebben een korte opvangperiode en een actieve dagbesteding tijdens de opvangperiode een positieve invloed op de arbeidsmarktkansen.

De gemeente en statushouder bepalen volgens de nieuwe Wet Inburgering samen welke van de volgende drie trajecten het meest geschikt is:

• De B1 route: deze combineert (vrijwilligers)werk en taal. Binnen drie jaar leren de inburgeraars Nederlands spreken en schrijven door taallessen en (vrijwilligers)werk te combineren.

• De onderwijsroute: deze is gericht op statushouders die Nederlands leren en voorbereid worden op een mbo- hbo- of universitaire opleiding.

• De zelfredzaamheidsroute (Z-route): deze is voor personen voor wie de andere twee routes niet haalbaar zijn. Vluchtelingen leren basaal Nederlands en worden voorbereid om op eenvoudige manier te kunnen meedoen in de samenleving.

Inburgeren en werken

Een belangrijke vernieuwing is dat statushouders al tijdens het inburgeren mogen instromen op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat werkgevers hun direct een baan kunnen aanbieden. Samenwerking van werkgevers met maatschappelijke organisaties en/of gemeenten kan een impuls geven aan het realiseren van meer leerwerktrajecten, werkervaringsplekken en proefplaatsingen.

Gemeentelijke regelingen

Om werkgevers tegemoet te komen bij het in dienst nemen van statushouders, bieden gemeenten vaak drempelverlagende regelingen. Het Werkgeversservicepunt heeft meer informatie over de regelingen die van toepassing zijn in jouw gemeente.

Werk met behoud van uitkering

Eén van de opties is een proefplaatsing of werkstage. Een proefplaatsing kan maximaal een jaar duren, maar bij veel gemeenten gaat het om drie tot zes maanden. Tijdens de proefplaatsing of werkstage betaalt de werkgever geen loon en behoudt de vluchteling zijn/ haar uitkering.

Tijdelijke loonkostensubsidie

De loonkostensubsidie omvat een vast bedrag dat is gekoppeld aan de loonwaarde van de vluchteling voor de eventuele extra taalondersteuning, begeleiding en/ of lagere arbeidsproductiviteit. De gemeente Amsterdam keert dit bijvoorbeeld uit aan werkgevers die statushouders met een bijstandsuitkering aannemen en die nog enige scholing of extra begeleiding nodig hebben.

Stimuleringspremie

Een stimuleringspremie is een tijdelijke compensatie voor het feit dat de werkgever een statushouder het wettelijk minimumloon moet betalen zonder de persoon volledig te kunnen inzetten. Onder andere de gemeente Zwolle verstrekt deze compensatie in de vorm van een indienstnemingssubsidie.

Tegemoetkoming in extra kosten

Gemeenten kunnen ook tegemoetkoming bieden in de onkosten die een werkgever maakt voor bijvoorbeeld begeleiding, scholing of aanpassing van de werkplek.

(1) Werkloze statushouders waarvan de partner werk heeft, ontvangen geen bijstandsuitkering; zij vallen onder de groep ‘niet-uitkeringsgerechtigden’ (nuggers). Voor meer informatie: Op weg naar werk? Vrouwelijke statushouders en gemeenten over kansen en belemmeringen bij arbeidstoeleiding, Kennisplatform Inclusief Samenleven, 2019.

(2) In uitvoering. Een analyse van het op statushouders gerichte beleid en wat er nodig is om dit beleid te verbeteren, SCP, 2021.

(3) Zie Werkgeversservicepunten.nl voor een overzicht per arbeidsregio. WerkgeversServicepunten.nl is een initiatief van de Programmaraad Regionale Arbeidsmarkt.

Deze tekst is een aangepaste versie van een gedeelte van het tweede hoofdstuk van de praktische gids “Statushouders en werk”.

Lees ook: Statushouders en werk: het mes snijdt aan twee kanten

Lees ook: Statushouders op de arbeidsmarkt